Nếu bạn có một tuổi thơ dữ dội giống như tôi thì chắc hẳn sẽ biết về những căn nhà mái tôn. Nơi đây có đầy ấp những kỷ niệm của một thời tuổi trẻ.
Đặc biệt là những ngày mưa, hầu như những gia đình đều phải hứng nước và trữ trong lu để có xài trong những tháng ngày hạn hán hay nắng nóng. Tôi còn nhớ như in những năm đó, mọi người phải đi xin nước từ khắp nơi để uống.
Nếu bạn chưa bao giờ uống nước mưa hay tắm bằng nó thì thật uổng phí. Cái nước ngọt mát lạnh giữa trưa hè nóng bức. Hiện tại gia đình tôi ở dưới quê vẫn còn xài.
Tuy nhiên trong những năm gần đây, tổ chức WHO đã cảnh báo nguy cơ ung thư do dùng những vật liệu làm bằng amiăng đã làm tôi hết sức hoang mang. Vì thế, chủ đề bài viết lần này sẽ đề cập về vấn đề này nhé!
Vậy amiăng là gì?
Amiăng là tên gọi chung của một nhóm các khoáng chất silicat dạng sợi. Các sợi này hình thành các khoáng chất rơi vào hai nhóm chính: serpentine và amphibole. Sợi serpentine là xoăn và linh hoạt, trong khi sợi amphibole cứng và thẳng.
Amiăng Chrysotile có công thức hóa học là Mg3(Si2O5) (OH)4, được gọi là “amiăng trắng”, là một loại sợi serpentine.
Đây là loại amiăng phổ biến nhất hiện nay, chiếm hơn 90% sản lượng của thế giới hiện nay. Crocidolite (amiăng xanh) và amosite (amiăng nâu) là những sợi amphibole ít được sử dụng hơn nhiều.
Amiăng dùng để làm gì?
Amiăng có khả năng chịu nhiệt và không cháy. Nó cũng là một chất cách điện tốt, và mạnh mẽ trong khi mềm mại và linh hoạt. Do những đặc tính này, nó thường được sử dụng để lợp và cách nhiệt. Các ứng dụng khác là trong ống xi măng, má phanh xe và gạch.
Nhiều quốc gia đã ngừng sử dụng vì các rủi ro về sức khỏe của amiăng đã trở nên rõ ràng.Tuy nhiên, di sản của chúng để lại là nhiều tòa nhà hơn 20 năm tuổi có chứa amiăng.
Người ta ước tính rằng Việt Nam là một trong 6 nước vẫn sử dụng lượng lớn amiăng trong sản xuất, với hơn 50.000 tấn mỗi năm và nó cũng có thể được tìm thấy trong các ngôi nhà cũ.
Gần 80% amiăng nhập khẩu được sử dụng để làm tấm lợp. Nó không gây nguy hiểm trừ khi bị tác động, nhưng có thể tốn kém để loại bỏ.
Tại sao amiăng bị cấm?
Lệnh cấm amiăng có hiệu lực sau nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy nó có thể gây ung thư ở những người tiếp xúc với nó. Đặc biệt, ung thư phổi và ung thư u trung biểu mô (MESOTHELIOMA) có thểđược gây ra do tiếp xúc với amiăng.
Bản chất xơ của amiăng là gốc rễ của ảnh hưởng sức khỏe của nó. Các sợi rất mịn, có đường kính mỏng hơn 1 micromet, có thể được hít vào. Một trong số chúng sau đó có thể tồn tại trong phổi.
Ở đó, chúng có thể gây viêm và sẹo, dẫn đến một tình trạng gọi là bệnh bụi phổi amiăng. Cuối cùng, điều này có thể làm tăng nguy cơ phát triển một số bệnh ung thư.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) đã khẳng định rằng tất cả các loại amiăng đều gây ung thư. WHO đã kêu gọi tất cả các quốc gia cấm sử dụng dưới mọi hình thức.
Tác động của việc sử dụng amiăng là gì?
Người ta ước tính rằng bệnh bụi phổi amiăng, ung thư phổi liên quan đến amiăng và ung thư u trung biểu mô gây ra 107.000 ca tử vong mỗi năm trên toàn thế giới.
Ước tính thêm cho thấy 4% của tất cả các bệnh ung thư phổi là do amiăng. Những người tiếp xúc với amiăng tại nơi làm việc có nhiều khả năng phát triển bệnh bụi phổi amiăng hoặc ung thư.
Phải mất rất lâu để các tác dụng của amiăng trở nên rõ ràng vì nó có thể mất một thời gian dài sau khi tiếp xúc với các triệu chứng để phát triển.
Trong một số trường hợp, có thể hơn 40 năm trước khi ung thư liên quan đến amiăng phát triển và được chẩn đoán.
Amiăng bị cấm ở đâu và tại sao nó không bị cấm ở Mỹ?
Amiăng bị cấm ở hơn 55 quốc gia trên toàn thế giới. Trong hầu hết các trường hợp, đây là tổng số lệnh cấm đối với tất cả các loại amiăng và tất cả các mục đích sử dụng.
Tuy nhiên, ở một số quốc gia, lệnh cấm một phần cho phép sử dụng. Liên quan hơn, chín trong số mười quốc gia đông dân nhất thế giới không có lệnh cấm sử dụng amiăng. Điều này bao gồm Trung Quốc, Nga và Hoa Kỳ.
Năm 1989, Cục bảo vệ môi trường của Mỹ (gọi tắt là EPA) đã cố gắng đưa ra lệnh cấm hoàn toàn đối với việc sản xuất, nhập khẩu, chế biến và bán các sản phẩm có chứa amiăng.
Tuy nhiên, các nhà sản xuất amiăng đã thách thức sự thành công quy định này và nó thu nhỏ lại để chỉ bao gồm một số mục đích sử dụng.
Mặc dù việc bồi thường cho các bệnh liên quan đến amiăng đã hạn chế việc sử dụng amiăng, một số việc sử dụng vẫn được cho phép ở Hoa Kỳ.
Tại sao EPA hiện cho phép sử dụng amiăng mới?
EPA đã không dỡ bỏ các lệnh cấm hiện có nhưng đã đề xuất một ‘quy tắc sử dụng mới đáng kể’ (SNUR) cho amiăng. Điều này sẽ cho phép họ đánh giá và có khả năng phê duyệt việc sử dụng amiăng mới.
Họ tuyên bố rằng điều này sẽ cho phép họ bảo vệ chống lại việc sử dụng không an toàn mới. Nhiều tranh cãi hơn, EPA đã đề xuất rằng họ sẽ không đánh giá rủi ro sức khỏe của ‘sử dụng di sản’ amiăng, có thể loại trừ một số sợi giống như amiăng khỏi các đánh giá rủi ro.
Cũng có một số lo ngại liên quan đến tuyên bố của Donald Trump về amiăng. Ông ta tuyên bố rằng ‘phong trào chống lại amiăng được dẫn dắt bởi đám đông, bởi vì đó thường là các công ty liên quan đến leb-mob’.
Tuyên bố này không có cơ sở trên thực tế – nỗ lực đưa ra các quy định hoàn toàn dựa trên khả năng amiăng đã biết gây ung thư.
Các nhà sản xuất amiăng tuyên bố rằng các sản phẩm amiăng hiện đại không gây ra mối nguy hiểm tương tự như các sản phẩm cũ.
Tuy nhiên bằng chứng khoa học không xuất hiện để hỗ trợ điều này. Tổ chức Y tế Thế giới rõ ràng rằng họ coi tất cả các loại amiăng là gây ung thư, và tiếp tục ủng hộ lệnh cấm hoàn toàn.
Trên đây là những mối nguy hiểm về việc sử dụng amiăng. Hi vọng sẽ giúp ích cho các bạn trong tương lai. Lần sau nếu có ai hỏi về chúng thì hãy nhớ về hóa học đằng sau nhé!
Tham khảo Compound Interest, Philip J LANDRIGANI và WHO.
