Bạn có thể đã nghe nói về “quy tắc năm giây”, quy tắc nói rằng thực phẩm rơi trên sàn dưới năm giây vẫn có thể được tiêu thụ. Nhiều người trong chúng ta tuân theo quy tắc này mà không biết liệu nó có đúng và được hỗ trợ bởi các bằng chứng khoa học hay không, hay nó chỉ là một huyền thoại được truyền lại qua nhiều thế hệ. Điều gì xảy ra khi thức ăn rơi xuống đất? Vi trùng có ngần ngại làm ô nhiễm thực phẩm và cần năm giây để quyết định không? Nội dung sau đây sẽ giúp giải thích phần nào về vấn đề này. Hãy giành ít thời gian để theo dõi nhé!
Khi bạn đánh rơi một món đồ ăn khô, chẳng hạn như bánh quy, thường thì sẽ nhặt nó lên, thổi một chút và kiểm tra trước khi cắn vào. Tuy nhiên, nếu bạn làm đổ nước trái cây, bạn không mang theo ống hút và cố gắng uống nó. Theo các nhà nghiên cứu Tiến sĩ Miranda và Tiến sĩ Schaffner, tốc độ và cường độ của sự lây nhiễm chéo vi khuẩn được xác định bởi ba yếu tố chính: loại và kết cấu của thực phẩm (cho dù nó ướt, khô, phẳng hay bị móp…), loại bề mặt bị rơi (gỗ, thảm, gạch…) và cuối cùng là thời gian phơi nhiễm.
Dưa hấu, bánh mì, bánh mì bơ và gelatine là bốn sản phẩm thực phẩm được thử nghiệm trong nghiên cứu này. Dưa hấu được phát hiện là nơi tích tụ nhiều vi khuẩn nhất trên hành trình xuống mặt đất. Các thử nghiệm cũng được thực hiện để xác định loại vật liệu sàn nào là an toàn nhất và thép không gỉ, gốm, gỗ và thảm đều được đưa vào thử nghiệm. Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, thảm là lựa chọn lát sàn an toàn nhất khi so sánh với các vật liệu khác vì nó hấp thụ vi khuẩn và do đó có tỷ lệ vi khuẩn truyền sang thức ăn thấp hơn.
Một mặt, Tiến sĩ Miranda và Tiến sĩ Schaffner đã chứng minh rằng sự lây nhiễm chéo xảy ra trong vòng chưa đầy một giây, bác bỏ quy tắc năm giây và xác nhận rằng các yếu tố khác như loại thực phẩm và bề mặt đôi khi quan trọng hơn thời gian tiếp xúc.
Mặt khác, một nghiên cứu gần đây hơn của Tiến sĩ KIM Dan-Bee và CHA Seong-Soo cũng xác nhận rằng ô nhiễm xảy ra khi thực phẩm tiếp xúc với các bề mặt khác nhau, nhưng không ở mức báo động và các giá trị được tìm thấy thấp và phù hợp với các yêu cầu của Bộ luật Thực phẩm. Họ cũng nghiên cứu ảnh hưởng của việc rửa thực phẩm bị ô nhiễm bằng nước, được chứng minh là có thể giảm tải lượng vi sinh vật ban đầu. Các thử nghiệm được tiến hành trên thực phẩm tiếp xúc với các bề mặt khác nhau trong ba giây và vi khuẩn được xác định là tất cả vi khuẩn không gây bệnh, do đó bác bỏ quy tắc.
Quy tắc 5 giây đơn giản hóa quá trình phức tạp chuyển vi khuẩn từ bề mặt sang thực phẩm mà các nhà khoa học đang nghiên cứu để xác định và mô tả. Một số loại thực phẩm, đặc biệt là những thực phẩm giàu chất dinh dưỡng đa lượng và vi chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sinh sôi của vi sinh vật, chẳng hạn như thịt sống, cá và pho mát, dễ bị ô nhiễm hơn. Kết quả là, ngay cả khi vi sinh vật không gây hại, vẫn phải tuân thủ nguyên tắc phòng ngừa.
Điều này đặc biệt quan trọng vì thực phẩm để trên mặt đất càng lâu thì vi khuẩn thu thập càng nhiều. Thực phẩm để trên mặt đất trong một giây luôn ít bị ô nhiễm hơn thực phẩm trên mặt đất trong năm hoặc mười giây.
Mối nguy hiểm khi ăn thức ăn bị rơi trên sàn chủ yếu liên quan đến nơi xảy ra hơn là thời gian xảy ra. Nếu bạn đang ở trong bệnh viện và đánh rơi khoai tây chiên, tốt nhất là bạn nên vứt chúng đi và không ăn chúng. Vì bệnh viện có chứa vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh và có thể gây nhiễm trùng bệnh viện.
Tương tự, nếu bạn làm rơi thức ăn trên sàn phòng tắm, bạn thậm chí sẽ không tính đến việc kiểm tra nó. Tiến sĩ Dawson và các đồng nghiệp của ông đã chứng minh làm thế nào Salmonella Typhimurium có thể tồn tại đến 4 tuần trên bề mặt có vẻ như là một bề mặt trong và khô trước khi được chuyển sang thực phẩm đã bị rơi trên bề mặt. Khuyến nghị chính của các nhà nghiên cứu để ngăn ngừa các bệnh do thực phẩm gây ra là tập trung vào vệ sinh bề mặt và làm sạch kỹ lưỡng hơn là nghĩ về thời gian thực phẩm ở trên sàn.
Sức mạnh của quy tắc năm giây có thể được quy cho niềm tin tâm lý hơn là các sự kiện vi sinh vật. Khi tất cả mọi người chấp nhận hành vi sai trái, nó sẽ giảm bớt cảm giác tội lỗi và là cái cớ cho hành vi sai trái. Mặc dù quy tắc năm giây đã được một số nghiên cứu vạch trần, nhưng chúng ta không nhất thiết phải vứt bỏ tất cả thức ăn rơi vãi trên sàn nhà và góp phần gây ra đại dịch lãng phí thực phẩm, đặc biệt là vì cơ thể chúng ta có thể chiến đấu và đánh bại số lượng vi sinh tốt.
Ngoài ra, chúng ta không nên tiêu hóa bất kỳ thức ăn nào được tìm thấy trên sàn nhà và tin rằng một số lượng nhỏ vi khuẩn sẽ giúp ích cho hệ thống miễn dịch của chúng ta. Điều cần nhớ là nên bỏ thực phẩm ướt và dính, nhưng thực phẩm khô và rắn rơi trên bề mặt sạch sẽ hầu như an toàn nếu tuân thủ “quy tắc năm giây”.
Bài viết đến đây là hết rồi. Hi vọng sẽ giúp ích cho các bạn phần nào trong tương lai. Lần sau nếu có ai hỏi về chủ đề này thì hãy nhớ về hóa học đằng sau chúng nhé!
Tham khảo Science Meets Food và National Geographic.
