Một nhóm thuốc gọi là chất chủ vận thụ thể GLP-1 có thể giúp giảm cân ở những người mắc bệnh béo phì hoặc tiểu đường tuýp 2. Nhưng liệu chúng có phù hợp với những người khác không? Nội dung bài viết sau đây chúng ta sẽ xem xét khoa học đằng sau các loại thuốc, sự phát triển cũng như công dụng và những rủi ro của chúng. Bạn hãy giành ít thời gian để tham khảo nhé!
Đôi nét
Một số người gặp khó khăn trong việc giảm cân đã có thể tìm thấy sự hỗ trợ từ một số loại thuốc giảm cân được FDA chấp thuận, chẳng hạn như bupropion cộng với naltrexone (Contrave), phentermine (Adipex-P), phentermine cộng với topiramate (Qsymia) và orlistat (Xenical, Alli). Trung bình, những loại thuốc như vậy có thể giúp mọi người giảm 5% đến 7% trọng lượng cơ thể khi kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục.
Hiện nay, một nhóm thuốc mới hơn được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường loại (hay tuýp) 2 đã thu hút sự chú ý vì kết quả giảm cân ấn tượng của chúng — trong nhiều trường hợp, giảm 10% đến 20% trọng lượng cơ thể của một người. Chúng được gọi là chất chủ vận thụ thể peptide-1 giống glucagon (GLP-1).
Hai trong số các chất chủ vận thụ thể GLP-1 này đã được FDA chấp thuận ở dạng công thức được thiết kế riêng để giảm cân cho những người không bị tiểu đường: liraglutide (Saxenda) và semaglutide (Wegovy).
Các phiên bản liều thấp hơn của những thành phần hoạt tính này, được gọi lần lượt là Victoza và Ozempic, đã được sử dụng trong nhiều năm để giúp những người mắc bệnh tiểu đường kiểm soát lượng đường trong máu.
GLP-1 và thụ thể GLP-1
Peptide-1 giống glucagon (GLP-1) là một loại hormone thuộc họ incretin, được tiết ra để đáp ứng với việc hấp thụ chất dinh dưỡng, và đóng vai trò trong cân bằng chuyển hóa. Nó có một số vai trò như sau:
- Kích hoạt giải phóng insulin từ tuyến tụy của bạn: Insulin là một loại hormone thiết yếu cho phép cơ thể bạn sử dụng thực phẩm bạn ăn để tạo năng lượng. Nó làm giảm lượng glucose (đường) trong máu của bạn. Nếu bạn không có đủ insulin, lượng đường trong máu của bạn sẽ tăng lên, dẫn đến bệnh tiểu đường.
- Chặn tiết glucagon: Glucagon là một loại hormone mà cơ thể bạn sử dụng để tăng lượng đường trong máu khi cần thiết. Vì vậy, GLP-1 ngăn không cho nhiều glucose đi vào máu của bạn.
- Làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày: Tiêu hóa chậm hơn có nghĩa là cơ thể bạn giải phóng ít glucose (đường) hơn từ thực phẩm bạn ăn vào máu.
- Tăng cảm giác no sau khi ăn (no): GLP-1 ảnh hưởng đến các vùng não xử lý cơn đói và cảm giác no.
Trong khi đó, thuốc chủ vận GLP-1 hoạt động bằng cách bắt chước loại hormone này. Theo thuật ngữ y khoa, chất chủ vận là một chất được sản xuất gắn vào thụ thể tế bào và gây ra tác dụng giống như chất tự nhiên. Nói cách khác, thuốc GLP-1 liên kết với thụ thể GLP để kích hoạt tác dụng (hoặc vai trò) của hormone GLP-1. Liều lượng chất chủ vận GLP-1 càng cao thì tác dụng càng mạnh.
Nếu bạn bị tiểu đường tuýp 2, thuốc sẽ giúp kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách kích hoạt tuyến tụy giải phóng nhiều insulin hơn. Quá trình tiêu hóa chậm lại cũng giúp giảm lượng đường trong máu tăng đột biến.
Tác dụng gây no của chất chủ vận GLP1 làm giảm lượng thức ăn nạp vào, cảm giác thèm ăn và cơn đói. Những tác dụng kết hợp này thường dẫn đến giảm cân.
Hành trình của thuốc chủ vận thụ thể GLP-1
Thuốc chủ vận thụ thể GLP-1 (GLP-1RA) mô phỏng các hoạt động của GLP-1. Chúng được phát triển lần đầu tiên để kiểm soát lượng đượng trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Thuốc thường là phiên bản tổng hợp của GLP-1 ở người với các hoạt chất thay thế acid amin giúp tăng độ ổ định và hiệu quả.
1992: Các nhà khoa học báo cáo rằng họ đã phát triển ra exendin-4, một loại peptide tương tự như GLP-1 nhưng ổn định hơn, trong nước bọt của loài thằn lằn độc Nam Mỹ, mang biệt danh “quái vật Gila“.
Exendin-4 là một peptide gồm 39 axit amin được phân lập từ nọc độc của thằn lằn quái vật Gila Heloderma suspectum. Nó chứa một histidine đầu amino và một serine amide đầu carboxyl và là thành viên của siêu họ hormone peptide. Nó cho thấy mối quan hệ về mặt cấu trúc với hormone incretin peptide-1 giống glucagon 1-(7-36)-amide (GLP-1). Exendin-4 có khả năng chống lại sự phân cắt của enzyme dipeptidyl peptidase 4 (DPP-IV), điều này có thể giải thích thời gian tác dụng kéo dài của nó so với GLP-1. Exenatide là exendin-4 tổng hợp, được FDA chấp thuận vào năm 2005 để điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2.
2005: Cục Quản Lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt GLP-1 RA đầu tiên, một phiên bản tổng hợp của exendin-4 có tên exenatide.
2017: FDA chấp thuận Ozempic (semaglutide), thuốc GLP-1 RA bán chạy nhất năm 2023. FDA chấp nhận dạng uống (Rybelsus) năm 2019.
Công dụng, tác dụng phụ và rủi ro
Công dụng
Tại Hoa Kỳ, GLP-1 RA được chấp nhận điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2, “béo phì” và ngưng thở khi ngủ. Các thử nghiệm lâm sàng đã chỉ ra rằng GLP RA-1 có thể làm giảm nguy cơ đau tim, đột quỵ và tử vong ở những người mắc bệnh tim mạch.
Tác dụng phụ và rủi ro
Các tác dụng phụ bao gồm viêm tụy, phản ứng dị ứng, các vấn đề về túi mật và thận, có thể có khối ưu tuyến giáp và tăng nguy cơ hít phải thức ăn và chất lỏng trong khi gây mê. Bạn có thể gặp phải nhiều tác dụng phụ ở đường tiêu hóa, bao gồm đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu, buồn nôn hoặc đi ngoài không đều.
Một nhược điểm khác là chi phí. Thuốc đắt tiền — khoảng 1.000 đến 1.500 đô la mỗi tháng. Cuối cùng, hãy lưu ý rằng thuốc được tiêm vào cánh tay, dạ dày hoặc đùi bằng một thiết bị giống như bút có kim nhỏ có chiều rộng bằng hai sợi tóc người. (Semaglutide được dùng hàng tuần, trong khi tiêm liraglutide được thực hiện hàng ngày.) Semaglutide được kê đơn cho bệnh tiểu đường hiện cũng có sẵn dưới dạng viên thuốc uống hàng ngày có tên là Rybelsus. Bạn phải đợi 30 phút đến một giờ sau khi uống thuốc trước khi có thể ăn hoặc uống.
Bài viết đến đây là hết rồi. Hi vọng sẽ giúp ích cho các bạn phần nào trong tương lai. Lần sau nếu có ai hỏi về chủ đề này thì hãy nhớ về hóa học đằng sau chúng nhé!
Tham khảo Harvard Health Publishing, Cleveland Clinic, Marine Monney, Science và C&EN.
