Nếu bạn vô tình thấy một cảnh tượng mèo “phê cần” trong vườn nhà bạn thì đừng có ngạc nhiên nhá!
Đó là một hiện tượng tự nhiên và được ghi nhận trong các tài liệu khoa học từ thế kỷ 18, khi các nhà khoa học quan sát thấy rằng mèo dường như bị thu hút bởi loại bạc hà này khi cây bị héo hoặc thâm tím.
Đó chính là bạc hà mèo. Kể từ đó, nhiều nghiên cứu đã tập trung để tích lũy thêm một chút chi tiết về chính xác lý do tại sao bạc hà mèo ảnh hưởng đến mèo theo cách của nó.
Trong bài viết hôm nay, blog sẽ đề cập đến hóa học của bạc hà mèo, cũng như những thú vị đằng sau của hiện tượng này, để các bạn có cái nhìn tổng quát hơn.
Trước khi đi vào nội dung chính, chúng ta sẽ tìm hiểu một vài nét về cỏ bạc hà mèo trước nha các bạn.
Giới thiệu
Bạc hà mèo (Nepeta cataria) là thành viên của gia đình bạc hà và chứa các loại dầu dễ bay hơi, sterol, axit và tannin.
Có nguồn gốc từ châu Âu, châu Á và châu Phi, loại cây này đã được đưa đến Bắc Mỹ bởi những người định cư; ngày nay, loại cây này phổ biến trong các khu vườn thảo mộc và phát triển rộng rãi như cỏ dại.
Catnip được coi là không gây hại và hoàn toàn vô hại đối với mèo. Khi mèo được tiếp xúc với mùi của catnip, hành vi của chúng có thể thay phiên nhau cho những điều kỳ lạ.
Phản ứng của mèo đối với mùi hương trước đây đã được phân loại thành bốn giai đoạn như sau:
- Hít vào.
- Liếm, nhai và lắc đầu.
- Cằm và má cọ xát.
- Đầu quay và cọ xát cơ thể
Cũng như những biểu hiện khác của mèo đã từng được ghi nhận như kéo dài, nhảy, kích thích tình dục và hưng phấn.
Hành vi này có được là do một phản ứng với một hóa chất cụ thể, gọi là nepetalactone, xảy ra trong thực vật.
Nepetalactone là một monoterpenoid bicyclic, một hợp chất mười carbon có nguồn gốc từ isoprene với hai vòng hợp nhất: một cyclopentane và một lacton.
Nó thuộc về lớp iridoids. Nepetalactone và các đồng phân của nó chiếm 70-99% tinh dầu có thể thu được từ cây bạc hà mèo.
Trong đó 4aα, 7α, 7aα-Nepetalactone là đồng phân đặc trưng chịu trách nhiệm cho hiệu ứng “catnip”, nhưng để dễ dàng, chúng ta chỉ đề cập đến tên gọi nepetalactone trong suốt bài viết này.
Cơ chế của hiện tượng “catnip”
Cơ chế chính xác mà qua đó phản ứng gây ra vẫn chưa được biết chính xác, nhưng các nhà khoa học có ý tưởng khá tốt về các bước chung có liên quan.
Thứ nhất, nepetalactone sẽ đi vào mô mũi của mèo, và ở đó nó sẽ liên kết với các thụ thể nhất định.
Sau đó, chúng có thể kích hoạt các tế bào thần kinh cảm giác đặc biệt để báo hiệu cho các tế bào thần kinh khác, và cuối cùng là não; đặc biệt, “hành khứu giác” (olfactory bulb), một vùng ở phía trước của não chịu trách nhiệm xử lý mùi.
Khu vực này sau đó báo hiệu các vùng khác của não bộ, bao gồm cả hạch hạnh nhân (amygdala), chịu trách nhiệm về các phản ứng cảm xúc đối với các kích thích và vùng dưới đồi, chịu trách nhiệm cho các phản ứng hành vi đối với các kích thích.
Điều này dẫn đến phản ứng quan sát thấy ở mèo – phản ứng thực sự tương tự như phản ứng của chúng đối với pheromone giới tính tự nhiên.
Hiệu ứng của catnip kéo dài khoảng mười phút, và sau đó sẽ có một khoảng thời gian mèo trở nên bướng bỉnh khoảng một giờ.
Điều thú vị là không phải tất cả mèo đều bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này; đáp ứng là di truyền, và ưu thế tự thân, có nghĩa là nếu một người cha mang gen, thì con cái sẽ kế thừa đáp ứng.
Thực tế thì có khoảng 70-80% mèo bị ảnh hưởng bởi catnip, với 20-30% còn lại không có phản ứng gì với nó.
Ngoài ra, mèo còn nhỏ cũng không bị ảnh hưởng bởi catnip, cho đến khi chúng đạt đến sự trưởng thành về tình dục. Các số liệu cho biết độ tuổi mà chúng không bị ảnh hưởng có thể thay đổi, nhưng nhìn chung thường là 6-8 tuần tuổi.
Nepetalactone không chỉ ảnh hưởng đến họ nhà mèo. Nó cũng có tác dụng trên sư tử, hổ và báo, và ngoài ra nó có thể có tác dụng trên các loài động vật khác được chọn.
Đáng chú ý, nó có thể được sử dụng như một loại thuốc chống muỗi và ruồi, và ở người, nó có thể hoạt động như một tác nhân an thần nhẹ và chống co thắt.
Nó không ảnh hưởng đến con người giống như con mèo, vì bộ não con người khác biệt về mặt sinh lý so với con mèo.
Bài viết đến đây là hết rồi. Hi vọng sẽ giúp ích được nhiều cho các bạn trong tương lai. Lần sau nếu bắt gặp hiện tượng này thì hãy nhớ về hóa học của chúng nhé!
