Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao oxy già sủi bọt trên vết cắt hoặc vết thương chưa? Nếu bạn thật sự quan tâm đến câu hỏi này thì chúng ta sẽ cùng tìm hiểu và trả lời cho câu hỏi này nhé!
Và dưới đây là một cái nhìn về hóa học đằng sau những gì tạo ra hiện tượng này và ý nghĩa của nó.
Đôi nét
Oxy già hay dung dịch oxy già (còn gọi là hydrogen peroxide), có mặt trong hầu khắp các cửa hàng thuốc.
Đây là thuốc có tác dụng để sát khuẩn vết thương như làm sạch vết thương, vết loét; rửa miệng trong điều trị viêm miệng cấp và súc miệng khử mùi; làm sạch ống chân răng và những hốc tuỷ khác; dùng nhỏ tai để loại bỏ ráy tai.
Ngoài ra, oxy già còn được sử dụng kết hợp với những chất khử khuẩn khác để tẩy uế tay, da và niêm mạc…
Vậy tại sao oxy già sủi bọt?
Như chúng ta đã biết thì oxy già chứa thành phần chính là hydrogen peroxide, vì thế khi nó tiếp xúc với một enzyme gọi là catalase thì sẽ xuất hiện sủi bọt.
Catalase được tìm thấy trong gần như tất cả các sinh vật sống, bao gồm cả con người và vi khuẩn, nơi nó hoạt động để bảo vệ các tế bào khỏi peroxide bằng cách nhanh chóng vô hiệu hóa nó. Peroxide được sản xuất tự nhiên trong các tế bào và cần phải được trung hòa trước khi nó có thể gây ra thiệt hại oxy hóa.
Hầu hết các tế bào trong cơ thể đều chứa catalase, vì vậy khi mô bị tổn thương, enzyme được giải phóng và trở nên có sẵn để phản ứng với peroxid.
2 H2O2 → 2 H2O + O2 (g)
Catalase cho phép hydrogen peroxide (H2O2) bị phân hủy thành nước (H2O) và oxy (O2).
Giống như các enzyme khác, catalase không được sử dụng hết trong phản ứng mà được tái chế để xúc tác cho nhiều phản ứng hơn. Catalase hỗ trợ tới 200.000 phản ứng mỗi giây.
Bọt bong bóng bạn nhìn thấy khi bạn đổ hydrogen peroxide lên vết cắt là bong bóng khí oxy. Thông thường, phản ứng tiến hành chậm đến mức bạn không thể nhận ra nó.
Khi bạn đổ hydrogen peroxide lên vết cắt hoặc bất kỳ bề mặt nào, phản ứng tiến hành nhanh hơn nhiều vì có chất xúc tác.
Các chất xúc tác làm tăng tốc độ phản ứng phân hủy bao gồm các kim loại chuyển tiếp, chẳng hạn như sắt trong máu và enzyme catalase.
Máu, tế bào và một số vi khuẩn (ví dụ, tụ cầu khuẩn) có chứa catalase nhưng nó không được tìm thấy trên bề mặt da của bạn. Đó là lý do tại sao đổ peroxide lên da không bị hở sẽ không tạo ra bong bóng.
Bạn hãy nhớ rằng vì nó rất dễ phản ứng, hydrogen peroxide có thời hạn sử dụng đặc biệt khi thùng chứa nó đã được mở.
Nếu bạn không thấy bong bóng hình thành khi peroxide được áp dụng cho vết thương bị nhiễm trùng hoặc vết cắt có máu, có khả năng peroxide của bạn đã vượt quá thời hạn sử dụng và không còn hoạt động. Lưu ý điều này nhé!
Oxy già như một chất khử trùng
Vì quá trình oxy hóa là một cách tốt để thay đổi hoặc phá hủy các phân tử sắc tố, nên việc sử dụng hydrogen peroxide sớm nhất là làm chất tẩy trắng.
Tuy nhiên, peroxide đã được sử dụng làm nước rửa và khử trùng từ những năm 1920. Hydrogen peroxide có tác dụng khử trùng vết thương theo nhiều cách:
Thứ nhất, vì đây là dung dịch trong nước, nó giúp rửa sạch bụi bẩn và các tế bào bị hư hỏng và làm lỏng máu khô, trong khi bong bóng giúp loại bỏ các mảnh vụn.
Mặc dù oxy được giải phóng bởi peroxide, tuy nhiên nó không tiêu diệt được tất cả các loại vi khuẩn, một số bị phá hủy.
Bên cạnh đó, peroxide cũng có đặc tính kìm khuẩn, có nghĩa là nó giúp ngăn vi khuẩn phát triển và phân chia, đồng thời hoạt động như một chất diệt bào tử, tiêu diệt bào tử nấm có khả năng lây nhiễm.
Tuy nhiên, hydrogen peroxide không phải là chất khử trùng lý tưởng vì nó cũng giết chết nguyên bào sợi, một loại mô liên kết mà cơ thể sử dụng để giúp sửa chữa vết thương.
Vì nó ức chế sự chữa lành, hydrogen peroxide không nên được sử dụng trong thời gian dài. Trên thực tế, hầu hết các bác sĩ và bác sĩ da liễu khuyên không nên sử dụng nó để khử trùng vết thương hở vì lý do này.
Oxy già bạn đang xài vẫn còn tốt?
Khi hydrogen peroxide hay oxy già của bạn phân hủy thành oxy và nước, nếu bạn sử dụng nó trên vết thương, về cơ bản bạn đang sử dụng nước thường.
May mắn thay, có một thử nghiệm đơn giản để xem liệu peroxide của bạn có còn tốt hay không. Đơn giản chỉ cần văng một lượng nhỏ vào bồn rửa.
Kim loại (như những thứ gần cống) xúc tác cho quá trình chuyển đổi oxy và nước, vì vậy chúng cũng tạo thành bong bóng như bạn nhìn thấy trên vết thương.
Nếu bong bóng hình thành, peroxide có hiệu quả. Nếu bạn không thấy bong bóng, đã đến lúc lấy một chai mới.
Để đảm bảo hydrogen peroxide tồn tại càng lâu càng tốt, hãy giữ nó trong hộp tối ban đầu của nó (vì ánh sáng phân hủy peroxide) và lưu trữ ở nơi mát mẻ.
Thí nghiệm nhỏ
Tế bào người không phải là tế bào duy nhất giải phóng catalase khi chúng bị xâm nhập. Hãy thử đổ hydrogen peroxide lên toàn bộ khoai tây.
Tiếp theo, so sánh phản ứng đó với phản ứng bạn nhận được khi bạn đổ peroxide lên một lát khoai tây cắt.
Bạn cũng có thể kiểm tra phản ứng của các chất khác, như cách cồn đốt cháy trên da hoặc vết thương.
Bài viết đến đây là hết rồi. Hi vọng sẽ giúp ích cho các bạn phần nào trong tương lai. Lần sau nếu có ai hỏi về chủ đề này thì hãy nhớ về hóa học đằng sau chúng nhé!
Tham khảo Sức khỏe và Đời sống và Thoughtco.
